English French German Spain Italian Dutch Russian Portuguese Japanese Korean Arabic Chinese Simplified

Αγώνας για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
α. Ο ελληνισμός της Ιταλίας
- Στην αρχαιότητα οι Έλληνες  (με το β ΄ ελληνικό αποικισμό) είχαν δημιουργήσει πολλές αποικίες στη Σικελία και τη Ν. Ιταλία και γι' αυτό οι περιοχές αυτές
ονομάζονταν Μεγάλη Ελλάς.
- Τον 7ο και 8ο αι. μ. Χ. το ελληνικό στοιχείο ενισχύθηκε με τις μετοικεσίες πληθυσμών από την Ελλάδα, λόγω σλαβικών επιδρομών.
- Το 10ο αι. οι Άραβες κατέλαβαν τη Σικελία και γι' αυτό οι Σικελιώτες μετακινήθηκαν στη Ν. Ιταλία και πύκνωσαν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής.
- Έτσι, η βυζαντινή Ν. Ιταλία περιλάμβανε τρία "θέματα": 1) της Λογγοβαρδίας, 2) της Καλαβρίας και 3) της Λουκανίας (δες χάρτη σελ. 47).
β. Η ιταλική πολιτική των Μακεδόνων - σχέσεις με το Γερμανικό Κράτος
- Η πολιτική των αυτοκρατόρων της Μακεδονικής δυναστείας αποσκοπούσε: α) στη διατήρηση και επέκταση των κτήσεών τους στην Ιταλία και β) στην απόκρουση των αραβικών επιθέσεων και της γερμανικής απειλής. Γι' αυτό:
1) Ο Κων/νος Ζ΄ αντάλλαξε πρεσβείες με δυτικούς ηγεμόνες, για εξασφάλιση συμμάχων εναντίον των Αράβων, αλλά ηττήθηκε από τους Άραβες (μέσα 10ου αι.).
2) Ο Νικηφόρος Φωκάς: α) έναντι των Αράβων ακολούθησε αμυντική πολιτική, ενώ β) έναντι των Γερμανών ακολούθησε σκληρή στάση στις διαπραγματεύσεις.
- Το 10ο αι. ο γερμανός ηγεμόνας Όθων Α΄ ίδρυσε την «Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους» και το 962 στέφθηκε από τον πάπα «αυτοκράτωρ Ρωμαίων». Αυτό θεωρήθηκε σκάνδαλο από τους Βυζαντινούς και αρνούνταν την αναγνώρισή του.
- Το 968 ο Όθων Α΄ έστειλε πρεσβευτή στην Κων/πολη, για να προτείνει ειρήνη και γάμο του διαδόχου του με μια βυζαντινή πριγκίπισσα με προίκα τις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Ο Νικηφόρος Φωκάς απέρριψε αυτές τις προτάσεις.
3) Ο Ιωάννης Τζιμισκής ίδρυσε το κατεπανάτο της Ιταλίας (με συνένωση των 3 θεμάτων) και έδειξε μία πιο διπλωματική στάση έναντι των Γερμανών:
- Συναίνεσε στο γάμο της ανεψιάς του Θεοφανώς με τον Όθωνα Β΄ (διαδόχου του Όθωνα Α΄).
- Ο γάμος αυτός είχε μεγάλη σημασία, γιατί με τη Θεοφανώ η επιρροή του βυζαντινού πολιτισμού στη Γερμανία αυξήθηκε.
4) Ο Βασίλειος Β΄ αντιμετώπισε αποτελεσματικά τους εξωτερικούς κινδύνους με τη βοήθεια των Βενετών και των κατοίκων της Πίζας, αλλά για αντάλλαγμα παραχώρησε στους Βενετούς τα πρώτα εμπορικά προνόμια.
Στα μέσα του 11ου αι. εμφανίστηκαν οι Νορμανδοί που κατέκτησαν πολλά εδάφη της Ν. Ιταλίας. Η Ν. Ιταλία και η Σικελία τελικά θα υποταχτούν σ’ αυτούς στα τέλη του 11ου αιώνα.
Χάρτες μαθήματος

Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού κράτους

α.  Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων
• 9ος αι.: Εμφανίζονται στο χώρο της σημερινής Ρωσίας οι Βάραγγοι ή Ρως (Γνωστοί και ως Βίκιγκς ή Νορμανδοί)
• Ήταν σκανδιναβικά φύλα με εμπορικές και πειρατικές δραστηριότητες μέσω των ποταμών της περιοχής (Δνείπερος, Ντον, Βόλγας).
Βάραγγοι ή Ρως + Ανατολικοί Σλάβοι = ΡΩΣΟΙ (νέος λαός, νέο έθνος).
• στο νέο έθνος:
- οι Ρως έδωσαν: το όνομα και την κρατική οργάνωση.
- οι Σλάβοι: τη γλώσσα και τη λαϊκή βάση.
β. Ίδρυση κράτους - Σχέσεις με το Βυζάντιο
• Μέσα 9ου αι.: Η ηγεμονία του Κιέβου (= πρώτο ρωσικό κράτος):
- έλεγχε το δρόμο του ποταμού Ντον
- έκανε εμπόριο με το Βυζάντιο και το Χαλιφάτο
• 10ος αι.: Οι Ρώσοι πραγματοποιούν 2 αποτυχημένες εκστρατείες εναντίον της Κων/πολης.
- Αποτέλεσμα: σύναψη 2 συνθηκών ειρήνης με Βυζάντιο που επέτρεπαν στους Ρώσους να ταξιδεύουν και να εμπορεύονται στην Κων/πολη.
- Οι  εμπορικές σχέσεις προετοίμασαν τον εκχριστιανισμό των Ρώσων (10ος αι.)
γ. Εκχριστιανισμός Ρώσων
• Ο Βασίλειος Β΄ ζητά βοήθεια από Βλαδίμηρο (:Ρώσος ηγεμόνας).
Σκοπός: αντιμετώπιση ανταρσίας βυζαντινών γαιοκτημόνων.
Υπόσχεση - αντάλλαγμα: η αδελφή του, Άννα, να γίνει γυναίκα του Βλαδίμηρου.
Απάντηση Βλαδίμηρου: θετική.
Ενέργειες Βλαδίμηρου: αποστολή επικουρικού στρατιωτικού σώματος.
Αποτέλεσμα: συντριβή ανταρσίας βυζαντινών γαιοκτημόνων.
Βασίλειος Β΄: μη εκπλήρωση υπόσχεσης.
Βλαδίμηρος: κατάληψη Χερσώνας (δες χάρτη και σκέψου, γιατί ήταν σημαντική για τους βυζαντινούς).
Βασίλειος Β΄: συναίνεση γάμου με πρόσθετη προϋπόθεση: να ασπαστεί ο
Βλαδίμηρος το Χριστιανισμό.
Ο Βλαδίμηρος συμφώνησε και έτσι το 989 στη Χερσώνα  γίνεται:
- Βάπτιση Βλαδίμηρου
- Γάμος Βλαδίμηρου - Άννας
- Ομαδική βάπτιση Ρώσων (στον ποταμό Δνείπερο)
δ. Αποτελέσματα εκχριστιανισμού Ρώσων
1) Ένταξη μιας τεράστιας έκτασης υπό την επιρροή της Ορθοδοξίας και του βυζαντινού πολιτισμού.
2) Βυζαντινή επίδραση στη νοοτροπία και στον πολιτισμό των Ρώσων.
3) Εντατικοποίηση εμπορικών συναλλαγών με το Βυζάντιο.
4) Αύξηση αριθμού Ρώσων μισθοφόρων στην αυτοκρατορική φρουρά και στο
βυζαντινό στρατό.

Η Βυζαντινή Εποποιΐα

α. Αγώνες με τους Άραβες
- Εποχή Ρωμανού Λεκαπηνού (920-944): αντεπίθεση Βυζαντινών κατά Αράβων.
- 944 κατάληψη Έδεσσας Συρίας.
- Ακολούθησαν εκστρατείες και επικές νίκες από τους εξής στρατηγούς – αυτοκράτορες:
Ιωάννης Τζιμισκής
Βασίλειος Β΄ (ο Βουλγαροκτόνος)
Νικηφόρος Φωκάς
Οι επιτυχίες τους: α) ανάκτηση Κρήτης (961) και Κύπρου (965)
β) ανάκτηση Κιλικίας και τμημάτων Συρίας και Παλαιστίνης.
Σκοπός όλων των εκστρατειών τους: η ανάκτηση όλων των παλαιών ρωμαϊκών επαρχιών της Εγγύς Ανατολής.
Η νίκη κατά των Βουλγάρων και ο θάνατος
του Σαμουήλ.
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
- Εχθρικές σχέσεις Βυζαντινών – Βουλγάρων την εποχή που ηγεμόνες των Βουλγάρων είναι ο Συμεών και ο Σαμουήλ.
- Συμεών: αυτοτιτλοφορήθηκε: "βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων".
α) στόχος του: η ίδρυση βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατορίας.
β) τρόπος επίτευξης του στόχου: η πολιορκία Κων/πολης.
γ) αποτέλεσμα: ματαίωση σχεδίων λόγω θανάτου του.
- Σαμουήλ:  ίδρυσε νέο βουλγαρικό κράτος, με επίκεντρο την περιοχή Αχρίδας.
- Βασίλειος Β΄: σύγκρουση με το στρατό του Σαμουήλ.
997: μάχη Σπερχειού νίκη Βυζαντινών
1014: μάχη Κλειδίου νίκη Βυζαντινών
1018: οριστική υποταγή Βουλγαρίας και μετατροπή της σε 2 βυζαντινά «Θέματα». Αποτέλεσμα: Τα σύνορα Βυζαντίου φτάνουν πάλι στο Δούναβη ποταμό.
γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
- Οι κατακτήσεις και η επέκταση των βυζαντινών συνόρων συνέβαλαν στην άνθηση της οικονομίας.
Αποτελέσματα:
1) Νέα εδάφη προστέθηκαν στο βυζαντινό κράτος.
2) Νέα έσοδα προστέθηκαν στο βυζαντινό κράτος.
3) Η διακοπή των αραβικών επιδρομών επέτρεψε την ειρηνική καλλιέργεια της
γης.
4) Πολλαπλασιάστηκε η παραγωγή.
5) Πολλαπλασιάστηκαν τα νομισματικά αποθέματα.
6) Τονώθηκε το εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο και η βιοτεχνία.
7) Βελτιώθηκε το επίπεδο ζωής.
8) Αυξήθηκε η αυτοπεποίθηση των Βυζαντινών.
9) Ενισχύθηκε το διεθνές κύρος της αυτοκρατορίας.
Χάρτες στα χρόνια του Σαμουήλ

Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών (= Σλαβική φυλή στην ανατολική Τσεχία).
- 862/3: Ο ηγεμόνας τους, Ραστισλάβος, ζήτησε ιεραποστόλους, για να διδάξουν το Χριστιανισμό στο λαό του.
- Σκοπός του : να στηριχτεί στο Βυζάντιο, για να αποκρούσει τις απειλές των Γερμανών και των Βουλγάρων.
- Ο Μιχαήλ Γ΄ και ο Φώτιος είδαν την πρόταση του Ραστισλάβου ως ευκαιρία για επέκταση της επιρροής και της πνευματικής ακτινοβολίας του Βυζαντίου στην κεντρική Ευρώπη.
- 863: Ανάθεσαν την ιεραποστολή σε 2 Θεσσαλονικείς αδερφούς και αξιόλογους  διπλωμάτες και λόγιους: τον ΚωνσταντίνοΚύριλλο) και το Μεθόδιο.
Το έργο τους:
- Ο Κωνσταντίνος: α) επινόησε το σλαβικό αλφάβητο β) μετέφρασε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία γ) μαζί με το Μεθόδιο οργάνωσαν τη σλαβική εκκλησία κατά τα βυζαντινά πρότυπα.
Αποτελέσματα του έργου τους:
1. Η χρήση του σλαβικού αλφάβητου:
-διευκόλυνε τους Μοραβούς να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη Λειτουργία
-εξασφάλισε τεράστια επιτυχία στο ιεραποστολικό έργο
-αποτέλεσε την απαρχή του γραπτού πολιτισμού των Σλάβων
2. Οι Σλάβοι υιοθέτησαν το πολιτιστικό σύστημα των Ελλήνων και του Χριστιανισμού.
3. Οι νομάδες Σλάβοι απόκτησαν ενότητα, γιατί ο Χριστιανισμός ενίσχυσε την
κοινότητα της φυλής με την κοινότητα της πίστης.
β. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων.
- Αιτία: η σύγκρουση Βυζαντίου με τον πάπα.
- Σκοπός του πάπα: επέκταση επιρροής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην άμεση γειτονιά του Βυζαντίου.
- Βυζαντινός στρατός: υποχρέωσε το Βόρη (ηγεμόνα των Βουλγάρων):
α) να δεχτεί το Χριστιανισμό ως θρησκεία του έθνους του
β) να βαπτιστεί ο ίδιος από τον Μιχαήλ Γ΄(864)
Αργότερα όμως:
- Ο Βόρης απαιτεί εκκλησία ανεξάρτητη από την Κωνσταντινούπολη και καλεί τον πάπα για βοήθεια.
- Ο πάπας δέχεται.
- Ο Πατριάρχης Φώτιος: α) κατήγγειλε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία β) κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη.
- Σκοπός του η υπεράσπιση: α) της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής Εκκλησίας και
β) των συμφερόντων του βυζαντινού κράτους.
- Συγκαλεί τη Σύνοδο του 867 με την οποία:
1) αναθεμάτισε τον πάπα
2) απέρριψε το δόγμα filioque (Δες υποσημείωση)
3) καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία
- Με τη Σύνοδο του 870 αποφασίστηκε: η Βουλγαρική Εκκλησία να υπάγεται στο
Πατριαρχείο Κων/πολης.

Υποσημείωση : Λατινικός όρος που σημαίνει «και από τον Υιό», ο οποίος προστέθηκε στο "Σύμβολο της Πίστεως" από τη Δυτική Εκκλησία, για να δηλώσει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται (δηλαδή πηγάζει) όχι μόνο από το Θεό αλλά και από τον Υιό (δηλαδή το Χριστό). Αυτός ο όρος - δόγμα ήταν η κυριότερη αιτία που προκλήθηκε το Πρώτο Σχίσμα των δύο Εκκλησιών και στη Σύνοδο του 867 απορρίφθηκε από την Ανατολική Εκκλησία, η οποία δέχεται ότι το Άγιο Πνεύμα πηγάζει μόνο από τον Θεό Πατέρα. Για περισσότερα δείτε εδώ.